ปฏิรูปการศึกษา : ข้อเสนอ TDRI และ ข้อเสนอของคุณ…..??

ต้นเรื่องโดย : ศุภณัฏฐ์ ศศิวุฒิวัฒน์

ที่มา : โครงการสถาบันวิจัยการเรียนรู้ สถาบันวิจัยเพื่อการพัฒนาประเทศไทย

วสันต์ สุทธาวาศ : เรียบเรียง

จากที่ได้อ่านสารจากโฆษก สพฐ. ฉ.4 /2558 ได้ให้ข้อสังเกตเกี่ยวกับความเคลื่อนไหวและแนวโน้มใหม่ทางการศึกษาไทย ที่จะเซาะไปถึงฐานรากจากรัฐธรรมนูญ ทำให้หวนนึกถึงข้อเสนอจากสถาบันที่มีคุณภาพแห่งนี้ครับ “TDRI” ที่ได้เผยแพร่เมื่อประมาณต้นปีที่ผ่านมา เป็นข้อเสนอ 3 ประการ สู่การ ปฏิรูปการศึกษา

จึงอยากชวนๆ ผู้อ่านที่รักลองพิจารณาดูในแต่ละข้อเสนอ และลองให้ไอเดียกันดูนะครับ เนื้อหากล่าวดังนี้ครับ… ในช่วงปี 2556-2567 ครูในโรงเรียนสังกัดสำนักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐาน (สพฐ.) จำนวนไม่น้อยกว่า 1.9 แสนคน หรือครึ่งหนึ่งของครูทั้งหมดจะเกษียณอายุราชการ โรงเรียนจะต้องคัดเลือกครูใหม่ประมาณ 1.56 แสนคนซึ่งคิดเป็นร้อยละ 47 ของจำนวนครูทั้งหมดในปี 2568 เพื่อให้เพียงพอกับจำนวนนักเรียนในโรงเรียน สพฐ.  ซึ่งคาดการณ์ว่าจะลดลงเป็น 6.2 ล้านคน  ความหวังในการปฏิรูปการเรียนรู้ขึ้นอยู่กับคุณภาพการสอนของครูรุ่นใหม่นี้ ภาครัฐจึงควรวางแผนรองรับการเกษียณขนานใหญ่นี้ โดยเร่งดำเนินนโยบายด้านบุคลากรครูตามข้อเสนอ 3 ประการ ดังนี้

ข้อเสนอที่ 1 ปรับปรุงระบบการคัดเลือกเพื่อเลือกสรรครูเก่งตรงกับความต้องการของโรงเรียน

ปัจจุบัน สพฐ. มีโอกาสสูงที่จะได้คนเก่งมาเป็นครูจากการสอบคัดเลือก ในปี 2557 มีผู้สมัครสอบบรรจุข้าราชการครูประมาณ 1 แสนคน ขณะที่มีตำแหน่งบรรจุเพียง 1,880 คน จึงเป็นการคัดเลือกครู 2 คนจาก 100 คน

อย่างไรก็ตาม โรงเรียนกลับไม่มีบทบาทในการคัดเลือกสรรหาครูที่มีคุณสมบัติตามที่ต้องการ เขตพื้นที่การศึกษาเป็นผู้คัดเลือกครู เมื่อผู้สมัครสอบผ่านข้อเขียนและการสัมภาษณ์แล้ว จะได้ขึ้นบัญชีผู้สอบผ่านและผู้สอบที่ได้อันดับดีกว่าจะได้เลือกโรงเรียนก่อน นอกจากนี้ ข้อสอบยังน่าสงสัยว่าไม่มีมาตรฐานคุณภาพ เขตพื้นที่การศึกษาบางแห่งใช้เวลาออกข้อสอบเพียง 1-2 วัน ไม่มีการสร้างคลังข้อสอบที่มีคุณภาพ และมีการปรับข้อสอบให้ง่ายขึ้น เพราะเกรงว่าจะมีผู้สอบผ่านน้อย

ดังนั้น ควรต้องเพิ่มมาตรฐานคุณภาพในการคัดเลือก โดยทำคลังข้อสอบที่มีคุณภาพและจัดการทดสอบมาตรฐานชาติ เมื่อสอบผ่านเกณฑ์คะแนนกลางและขึ้นบัญชีระดับประเทศ ผู้สอบผ่านจะสมัครเป็นครูกับโรงเรียนโดยตรง โดยโรงเรียนจะพิจารณาผลการสอบและอาจทำการทดสอบอื่นเพิ่มเติม เช่น การสัมภาษณ์ หรือการสอบสอน

นอกจากนี้ อาจให้คนเก่งที่จบสาขาอื่นเข้าสอบคัดเลือกครูในสาขาและพื้นที่ขาดแคลนได้ โดยผู้สอบผ่านต้องเข้ารับการเตรียมความพร้อมด้านการจัดการเรียนการสอนเพิ่มเติม ก่อนสอนจริง และควรประกาศผลการสอบเฉลี่ยของคณะศึกษาศาสตร์แต่ละแห่ง เพื่อเป็นข้อมูลสำหรับการเลือกศึกษาต่อของนักเรียนและการปรับปรุงการเรียนการสอนของคณะศึกษาศาสตร์

ข้อเสนอ Edsiam : ครูเก่งเป็นส่วนหนึ่งที่สำคัญ แต่ระบบการคัดเลือกที่จะปรับปรุงควรให้ความสำคัญกับผู้ที่มีหรือพัฒนาให้มี “จิตวิญญาณครู” ด้วย เพราะคนเก่งในสาขาวิชาจำเพาะ ไม่ได้รับประกันว่าเขาจะทุ่มเทหรือมุ่งมั่น ให้เด็กๆ ของเรามากพอ ซึ่งมีตัวอย่างให้เห็นอยู่แล้ว รวมถึงตัวอย่างสำหรับครูที่ไม่เก่งมาก แต่ตั้งใจที่จะเรียนรู้และพัฒนาตนอย่างต่อเนื่อง บนฐานของความรักในวิชาชีพและรักนักเรียนอย่างแท้จริง ซึ่งอาจเกิดประโยชน์ต่อผู้เรียนมากกว่าในระยะยาว (หมายเหตุ โดยส่วนตัวชื่นชอบโครงการคุรุทายาท ได้ผลผลิตทั้งเก่งและดี)

ข้อเสนอของคุณ : ……….???

ข้อเสนอที่ 2 จัดสรรครูให้เพียงพอกับความต้องการของนักเรียนในโรงเรียนแต่ละแห่ง

นอกจากการเพิ่มจำนวนครูให้เพียงกับความต้องการโดยรวมแล้ว กระทรวงศึกษาธิการควรจัดสรรครูให้มีประสิทธิภาพมากขึ้น ในปี 2553 โรงเรียน 1.3 หมี่นแห่งขาดแคลนครูรวมกันประมาณ 6 หมื่นคน ในขณะที่โรงเรียนอีก 1 หมื่นแห่งกลับมีครูเกินรวมกันถึง 2.1 หมื่นคน และจากข้อมูล ก.ค.ศ. ปี 2557 แสดงให้เห็นปัญหานี้ว่ายังคงอยู่ โดยมีโรงเรียนขาดแคลนครู 1.1 หมื่นแห่ง และโรงเรียนที่มีครูเกิน 1 หมื่นแห่ง

ปัจจุบัน การจัดสรรคำนึงถึงความสมัครใจของครูมากกว่าความต้องการของนักเรียน คณะอนุกรรมการข้าราชการครูและบุคลากรทางการศึกษา (อ.ก.ค.ศ.) เป็นผู้ดูแลบริหารจัดการบุคลากรครูภายในเขตพื้นที่ แต่ อ.ก.ค.ศ. เขตพื้นที่บางแห่งจะย้ายครูก็ต่อเมื่อครูยินยอม เมื่อไม่มีครูยินยอมย้าย โรงเรียนที่ขาดแคลนครูก็ไม่สามารถบรรจุข้าราชการครูเพิ่มได้จากข้อจำกัดว่าโรงเรียนได้รับงบตามจำนวนบุคลากรที่เป็นข้าราชการครู ไม่ใช่จำนวนนักเรียน อีกทั้ง ภาครัฐยังไม่ได้สร้างขวัญกำลังใจให้แก่ครูที่ทำงานในพื้นที่ยากลำบาก ครูได้รับเบี้ยกันดารเพียง 1,000 บาทต่อเดือน การได้ย้ายไปโรงเรียนในเมืองหรือกลับภูมิลำเนาจึงเปรียบเสมือนเป็นรางวัลแก่ครู ซึ่งย่อมทำให้พื้นที่ห่างไกลขาดครู

ดังนั้น ควรปรับให้การจัดสรรจำนวนครูให้เป็นไปตามจำนวนนักเรียน เช่น ให้โรงเรียนทุกแห่งจ้างครูรุ่นใหม่แบบพนักงานและจ้างได้ตามจำนวนที่คำนวณจากสูตรของกระทรวงศึกษาธิการซึ่งใช้จำนวนนักเรียนเป็นองค์ประกอบหลัก โดยโรงเรียนจะได้รับงบจ่ายค่าตอบแทนเฉพาะจำนวนครูตามสูตรเท่านั้น ในกรณีมีครูเกิน โรงเรียนต้องหาทรัพยากรเพิ่มเติมเพื่อจ่ายค่าตอบแทนหรือให้ครูบางคนย้ายออกไปสมัครยังโรงเรียนอื่น แต่ในกรณีขาดครูอยู่โรงเรียนจะมีทรัพยากรเหลือเพื่อจัดจ้างครูใหม่ และควรเปิดเผยข้อมูลให้ผู้ปกครองและชุมชนทราบได้ติดตามการจัดสรรครูให้มีประสิทธิภาพด้วย

นอกจากนี้ ควรสร้างขวัญและกำลังใจให้กับครูในพื้นที่กันดารด้วยการปรับค่าตอบแทน และให้ทุนการศึกษาดึงดูดนักเรียนเก่งในพื้นที่ขาดแคลนครูเข้ามาเรียนในคณะศึกษาศาสตร์

ข้อเสนอ Edsiam : เป็นการมุ่งเติมเต็มในเชิงปริมาณ ซึ่งก็เข้าใจได้ว่าเป็นช่องโหว่ที่เห็นได้ชัด แต่การพัฒนาเชิงปริมาณก็ย่อมส่งผลกระทบเชิงปริมาณเป็นลูกโซ่ ทั้งในแง่ของอุปกรณ์ สถานที่ และงบประมาณ ดังนั้น ควรมองหากลไกเชิงคุณภาพในการดึงศักยภาพของบุคลากรที่มีอยู่ ให้ใช้ได้อย่างคุ้มค่า โดยไม่ได้หมายถึงให้ครูทำงานมากขึ้น แต่ให้มีประสิทธิภาพมากขึ้น ลด waste แต่เพิ่ม productivity เช่น การสร้างความรักในงาน รักในองค์การ รักในวิชาชีพ หรือเครื่องมือเชิงบริหารจัดการที่มีประสิทธิภาพ รวมถึงเสริมสร้าง good governance เป็นต้น

ข้อเสนอของคุณ : ……….???

ข้อเสนอที่ 3 ปรับปรุงสภาพการทำงานและสัญญาการจ้างงาน เพื่อสนับสนุนการพัฒนาคุณภาพการสอนและสร้างขวัญกำลังใจให้กับครูที่รับผิดชอบต่อผลการเรียนของนักเรียน

ครูในโรงเรียนสังกัด สพฐ. มีภาระงานอื่นที่ไม่เกี่ยวกับการสอนล้นจนไม่มีเวลาพัฒนาการสอน ผลการสำรวจปี 2557 ของสำนักงานส่งเสริมสังคมแห่งการเรียนรู้และพัฒนาคุณภาพเยาวชนหรือ สสค. พบว่าครูใช้เวลาเพื่อทำงานที่ไม่ใช่การสอนถึง 84 วันจาก 200 วันในช่วงเปิดเทอม ส่วนใหญ่เป็นภาระงานประเมิน กิจกรรมการแข่งขันวิชาการ และการอบรมจากภายนอก

สัญญาจ้างงานและการประเมินยังไม่ส่งเสริมให้ครูให้ปรับปรุงพัฒนาการสอน การประเมินเลื่อนขั้นเงินเดือนและวิทยฐานะของข้าราชการครูพิจารณาผลการเรียนของนักเรียนค่อนข้างน้อยและไม่มีการสังเกตการสอนจริง ในขณะที่ ครูอัตราจ้างส่วนใหญ่ได้สัญญาจ้างเพียงปีเดียวและอาจถูกยกเลิกการจ้างงานเมื่อไม่มีงบประมาณหรือไม่เป็นที่พอใจของผู้อำนวยการ โดยไม่เกี่ยวกับคุณภาพการสอน ครูอัตราจ้างได้รับเงินเดือน 15,000 บาทหรือต่ำกว่าและไม่มีการเลื่อนเงินเดือนตามผลงาน

ดังนั้น ควรลดภาระงานที่ไม่เกี่ยวกับการสอนลง ให้ครูมีเวลาในการพัฒนาคุณภาพการสอนเพิ่มขึ้น และควรจ้างครูรุ่นใหม่ด้วยสัญญาแบบพนักงานที่มีความมั่นคงและก้าวหน้าทางอาชีพตามความสามารถและผลงาน การประเมินควรเชื่อมโยงกับทักษะการสอนจริงและพัฒนาการผลการเรียนของนักเรียน และโรงเรียนสามารถยกเลิกการว่างจ้างได้หากพิสูจน์ได้ว่าครูมีผลงานตกต่ำอย่างต่อเนื่องและไม่มีการพัฒนาการสอน

ข้อเสนอ Edsiam : ข้อเสนอนี้ค่อนข้างเห็นด้วยในแนวทางดังกล่าว ซึ่งสอดคล้องและส่งผลต่อข้อเสนอที่ 2 ข้างต้น เพราะหลายครั้งที่เราเสียโอกาสรักษาคนดี คนเก่ง (ไม่นับพวกที่มาพักร้อน ไม่รู้ทำอะไร ก็มาเป็นครู) ไว้ในองค์การด้วยเงื่อนไขเก้ๆกังๆ หากพิจารณาดูให้ดี ครูอัตราจ้างที่มีคุณภาพการสอนสูงและรับใช้ชาติมาเป็นเวลาพอสมควร ก็ไม่ต่างจากการ probation ในเชิงประจักษ์ ถ้าเก่งจริง ดีจริง เขาก็คู่ควรได้รับสิ่งตอบแทนตามวิสัย คล้ายกับแนวทางบรรจุครูอัตราจ้างของสังกัด อบจ. ซึ่งก็น่าจะดีหากหยิบฉวยแนวทางที่เป็นประโยชน์มาปรับใช้ หากสามารถแก้ปัญหาและยกระดับการศึกษาให้รุดหน้าได้

ข้อเสนอของคุณ : ……….???

เราทุกคนต่างเป็นผู้มีส่วนได้ส่วนเสียจากระบบการศึกษาของ ไม่มากก็มากที่สุด ดังนั้น เราทุกคนก็ควรเข้ามามีส่วนร่วม ไม่มากก็มากที่สุดเช่นกัน เพื่อสร้างรากฐานที่ดีให้กับอนาคตของประเทศ แล้วข้อเสนอของคุณล่ะ…..???